حمام فین کاشان؛ گنجینه تاریخی و معماری ایران

نویسنده : تحریریه سعادت رنت | تاریخ : یکشنبه ۰۶ آبان ۱۴۰۳ ۰۹:۵۴

با سفر به هر گوشه‌ای از ایران، می‌توان تاریخ باشکوه ایران را مشاهده کرد. کاشان یکی از مقاصد مهم گردشگری است که می‌توان در جای‌جای آن تمدن و فرهنگ ایران را با چشم خود تماشا کرد. باغ فین کاشان یکی از زیباترین باغ‌های موجود در ایران است که در شهر کاشان واقع شده است. در جنوب شهر کاشان و در انتهای خیابان امیرکبیر منطقه‌ای خوش‌آب‌وهوا و سرسبزی وجود دارد که در قدیم به نام روستای فین معروف بوده است.

حمام فین در باغ فین کاشان واقع شده است؛ این باغ دارای مجموعه‌ای از ابنیه تاریخی است که مهم‌ترین آنها حمام کوچک و بزرگ باغ فین است. این باغ شاهکاری ترکیبی از مناظر طبیعی، تاریخی و منحصربه‌فرد است. در قسمت جنوبی باغ فین دو حمام وجود دارد که هر کدام در یک دوره خاصی از تاریخ ایران ساخته شده‌اند. این حمام در کنار معماری و پیشینه تاریخی خود، به دلیل واقعه تاریخی قتل امیرکبیر بسیار مشهور است. همچنین باغ فین کاشان که حمام فین در آن واقع شده؛ به‌عنوان قدیمی‌ترین باغ ایرانی شناخته می‌شود.

موقعیت حمام فین کاشان روی نقشه

آدرس حمام فین کاشان

• استان اصفهان، کاشان، واقع در جنوب شهر، انتهای خیابان امیرکبیر.

ساعت بازدید از حمام فین کاشان

• همه‌روزه از شنبه تا جمعه: از ساعت ۹:۰۰ صبح تا ۱۹:۰۰ (۷ شب)

قیمت بلیط بازدید از حمام فین کاشان

• قیمت بلیط بازدید از حمام فین کاشان برای افراد ایرانی: ۵,۰۰۰ تومان
• قیمت بلیط بازدید از حمام فین کاشان برای گردشگران خارجی: ۱۰۰,۰۰۰ تومان

معماری حمام فین در کاشان

معماری حمام فین کاشان یکی از شاهکارهای معماری ایرانی در دوران صفوی است که نمادی از هوشمندی و دقت معماران ایرانی محسوب می‌شود. این حمام با طراحی دقیق و فضاسازی هوشمندانه خود، الگویی از معماری سنتی ایرانی است و از چندین بخش تشکیل شده است که شامل سربینه (رخت‌کن)، گرم‌خانه (محل حمام) و خزینه (استخر آب گرم) می‌شود. یکی از شگفت‌انگیزترین ویژگی‌های حمام فین، سیستم گرمایشی آن است که به‌صورت یکنواخت حرارت را در تمام فضای حمام توزیع می‌کند و گفته می‌شود که این سیستم گرمایشی توسط شیخ بهایی طراحی شده است.

در ساخت حمام فین از مصالح بادوام مانند آجر، سنگ و گچ استفاده شده است که به حمام اجازه می‌دهد تا در برابر رطوبت و تغییرات دمایی مقاوم باشد. دیوارها و سقف‌های حمام با کاشی‌کاری‌های زیبا و نقاشی‌های دستی تزیین شده‌اند که نمایانگر سبک هنری دوره صفوی است. حمام فین دارای دو رخت‌کن مجزا برای مردان و زنان است که با طراحی منحصربه‌فرد و توجه به جزئیات، فضایی راحت و خصوصی برای استراحت و تعویض لباس فراهم می‌کنند.

در طراحی حمام فین از فضای باز و حیاط به‌خوبی استفاده شده است که نه‌تنها برای تأمین نور و تهویه طبیعی استفاده می‌شوند؛ بلکه به‌عنوان مکانی برای استراحت و لذت‌بردن از زیبایی‌های طبیعت اطراف حمام نیز کاربرد دارند. طراحی حمام به‌گونه‌ای است که نور و هوا به‌صورت طبیعی و مؤثر در تمام قسمت‌های آن جریان دارند. این امر به‌ویژه در رخت‌کن‌ها و گرم‌خانه‌ها که نیاز به تهویه و نور کافی دارند، حائز اهمیت است.

اما آنچه که از همه مهم‌تر است معماری عجیب این حمام برای گرم‌کردن آب حمام است. چرا که آب این حمام تنها با یک شمع گرم می‌شده که همواره روشن بوده است. یکی از نکات مهم این حمام، عایق بودن دیواره‌های حمام در آن زمان در برابر رطوبت است. برای عایق کردن دیواره‌ها در گذشته از مصالحی نظیر آهک و ماسه استفاده می‌شده است.

حمام فین با ساختار پیچیده مهندسی طراحی شده و در بین دیگر سازه‌های زمان خود، از آن به‌عنوان حمام اسرارآمیز یاد می‌شود. چرا که این حمام بدون استفاده از مصرف انرژی مستقیم گرم می‌شده. متأسفانه در زمان قاجار و صفوی زمانی که محققان انگلیسی می‌خواستند راز این حمام را کشف کنند؛ با دستکاری و تخریب‌‌شدن بخشی از بنا، باعث شدند که شمع با مشکل روبه‌رو شود. از آن زمان به بعد شمع دیگر روشن نشد.

تاریخچه حمام فین کاشان

به هر گوشه‌ای از ایران که سفر کنیم، شاهد شکوه و عظمت تاریخ این سرزمین هستیم. کاشان، یکی از مقصدهای گردشگری برجسته ایران، به‌خودی‌خود میزبان تمدن و فرهنگ غنی ایرانی است که حمام فین آن همواره موردتوجه گردشگران بوده و هست.

این حمام، موجود در باغ فین کاشان، در سال ۱۳۶۴ افتتاح شده و شامل دو حمام کوچک و بزرگ است که گفته می‌شود ابتدا حمام کوچک آن که برای استفاده خدمه بوده، در دوره صفویه هم‌زمان با بنای اولیه باغ فین ساخته شده که نشان می‌دهد تاریخ ساخت این بنا به دوره صفوی باز می‌گردد و بعدها، حمام بزرگ آن، برای استفاده بزرگان دربار و در دوره قاجاریه و در دوران حکومت فتحعلی‌شاه قاجار (سلطنت از ۱۷۹۷ تا ۱۸۳۴) ساخته شد.

علاوه بر اهمیت معماری، حمام فین به دلیل وقایع تاریخی که در آن رخ‌داده نیز شناخته شده است. مهم‌ترین این وقایع، قتل ناصرالدین‌شاه قاجار توسط میرزا رضا کرمانی در سال ۱۸۹۶ در همین حمام است که علت نام‌گذاری حمام خونین فین کاشان نیز به همین دلیل است.

کار ساخت این مکان تا دوره شاه‌عباس دوم نیز ادامه داشته و به اوج خود رسیده است. سردر ورودی، کوشک صفوی و یکی از حمام‌های باغ در این دوره ساخته شده است.

این بنا در سال ۱۳۱۴ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران و در سال ۲۰۱۴ میلادی پس از سال‌ها تلاش، در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

حمام کوچک در فین

حمام کوچک باغ فین در زمان صفویه و هم زمان با ساخت بنای اولیه باغ ساخته شده است. این حمام برای استفاده خدمتکاران باغ ساخته شده است. یکی از بخش‌های مهم این حمام، وجود ۷ کاشی قدیمی در قسمت خزینه است که ۵۰۰ سال قدمت دارد.

همچنین این حمام در برخی از روزهای هفته برای عموم مردم آزاد بوده و مورداستفاده قرار می‌گرفته است. شهرت این حمام به دلیل وقایع تاریخی مهم آن است. حمام کوچک باغ فین محل قتل میرزا تقی‌خان فراهانی معروف به امیرکبیر بوده است. باغ فین و حمام آن پس از وقوع این حادثه به فراموشی سپرده شد و در دوره مشروطه تمام مصالح گران‌بهای باغ به‌وسیله اشرار دزدیده شد.

حمام بزرگ در فین

حمام بزرگ یا حمام سلطنتی برای استفاده خانواده سلطنتی مورداستفاده قرار می‌گرفت. این حمام در دوره قاجاریه و به دستور شاه قاجار ساخته شده است. ازآنجایی‌که این حمام برای استفاده بزرگان دربار ساخته شده بود؛ از لحاظ معماری نیز بسیار موردتوجه قرار گرفته بود. ستون‌های مرمر و سقف نقاشی شده نمونه معماری فوق‌العاده زیبای این حمام است.

حمام بزرگ دارای دو رخت‌کن است. رخت‌کن اول دارای سکویی در انتها و بخاری بوده و به در ورودی نزدیک‌تر است. این سربینه یا رخت‌کن دارای نورگیرهایی تزیین شده با کاشی‌های فیروزه‌ای است. رخت‌کن دوم دارای حوضی در وسط و مسیری برای رفت‌وآمد است که کف آن پایین‌تر از سطح رخت‌کن می‌باشد.

این گونه به نظر می‌رسد که پس از خروج از حمام ابتدا از رخت‌کن دوم و سپس از رخت‌کن اول استفاده می‌کردند. به این صورت که پس از خروج از حمام اول پای خود را در رخت‌کن دوم می‌شستند و بدن خود را در آنجا خشک می‌کردند و برای پوشیدن لباس به رخت‌کن اول می‌رفتند.

سخن آخر

حمام فین کاشان نه تنها یک اثر تاریخی است بلکه پنجره‌ای است به دل تاریخ پرشکوه ایران. این مکان، که در هر گوشه و کنار آن داستان‌هایی نهفته است، میراثی است که زیبایی‌های آن فراتر از مرزهای زمان و مکان است. بازدید از حمام فین فرصتی بی‌نظیر برای درک عمیق‌تر فرهنگ و هنر ایرانی است و هر گردشگری را به تجربه‌ای منحصر به فرد دعوت می‌کند.

سؤالات متداول

سؤالات متداول درباره حمام فین کاشان عبارت‌اند از:

حمام فین کاشان چه ویژگی تاریخی خاصی دارد؟

حمام فین کاشان به دلیل واقعه تاریخی قتل امیرکبیر و معماری منحصر به فرد خود که نمونه‌ای از هنر و تکنولوژی دوره صفوی و قاجاریه است، شهرت دارد.

در چه ساعاتی می‌توان از حمام فین کاشان بازدید کرد؟

ساعت بازدید از حمام فین کاشان، همه‌روزه از شنبه تا جمعه و از ساعت ۹:۰۰ صبح تا ۱۹:۰۰ (۷ شب) است.

حمام فین کاشان چه جایگاهی در میراث فرهنگی ایران دارد؟

حمام فین کاشان در سال ۱۳۱۴ خورشیدی به فهرست آثار ملی ایران اضافه شد و در سال ۲۰۱۴ میلادی به فهرست میراث جهانی یونسکو راه یافت. این حمام نمادی از تاریخ و فرهنگ غنی ایران است.

حمام فین کاشان کجاست؟

حمام فین کاشان در جنوب شهر کاشان و انتهای خیابان امیرکبیر در باغ فین واقع شده است.